Co to jest climate proofing i dlaczego jest tak ważny dla projektów infrastrukturalnych?

Opublikowano: 19/02/2023

Climate proofing łączy w sobie dbałość o realizację dwóch podstawowych celów środowiskowych UE, tj. łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do zmian klimatu. Pokazuje, w jaki sposób przygotowywać inwestycje infrastrukturalne w zgodzie z polityką klimatyczną UE, mając na uwadze zarówno społeczeństwo i jego potrzeby, jak i środowisko naturalne. Proces ten umożliwia europejskim inwestorom instytucjonalnym i prywatnym podejmowanie świadomych decyzji w sprawie projektów infrastrukturalnych kwalifikujących się jako zgodne z celami klimatycznymi.

Zaczynając od początku – Komisja Europejska 16.09.2021 r. opublikowała zawiadomienie pn. „Wytyczne techniczne dotyczące weryfikacji infrastruktury pod względem wpływu na klimat w latach 2021–2027 (2021/C 373/01)” (ang. „Technical guidance on the climate proofing of infrastructure in the period 2021-2027”), w którym wskazuje na istotę procesu jakim jest climate proofing. Ma on za zadanie zapewnienie, że nowobudowana infrastruktura, która uzyska dofinansowanie ze środków unijnych, będzie wpisywała się w cele środowiskowe Wspólnoty, czyli łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej.

Climate proofing opiera się zatem na 2 filarach:

• Neutralność klimatyczna – łagodzenie zmiany klimatu (ang. mitigation of climate change);
• Odporność na zmianę klimatu – przystosowanie się / adaptacja do zmiany klimatu (ang. adaptation to climate change).

Na każdy z filarów składa się szereg powiązanych ze sobą analiz, których wykonanie uzależnione jest m.in. od typu, charakterystyki i lokalizacji planowanego przedsięwzięcia.

Analizy w ramach powyższych obszarów tematycznych zostały podzielone na 2 etapy:

• Preselekcja (ang. screening);
• Szczegółowa analiza (ang. detailed analysis).

Preselekcja ma za zadanie wskazać, czy szczegółowa analiza jest potrzebna – taki podział zastosowano, aby m.in. nie wprowadzać dodatkowego obciążenia administracyjnego w przypadku niektórych inwestycji, a skupić się na tych, które takich poszerzonych analiz rzeczywiście wymagają.

W Sweco rozumiemy i wspieramy działania zarówno na rzecz łagodzenia zmian klimatu, jak i adaptacji do nich. Staramy się robić to zgodnie z najnowszymi trendami i ustaleniami naukowymi, aby proponowane i przygotowywane przez nas rozwiązania spełniały swoje cele i zadania, jednocześnie nie szkodząc środowisku naturalnemu. Dlatego skupiamy się na poszukiwaniu rozwiązań bazujących na przyrodzie (ang. Nature-based solutions), które z jednej strony zapewniają dostarczanie świadczeń (usług) ekosystemowych społeczeństwu, a z drugiej przyczyniają się do ochrony lub zwiększenia bioróżnorodności, szczególnie na obszarach miejskich. Prowadzenie climate proofingu jest jednym z przejawów tej działalności.

 

Neutralność klimatyczna

I filar climate proofingu (Neutralność klimatyczna) opiera się na analizie wpływu planowanej infrastruktury na klimat. Etap preselekcji polega na sprawdzeniu, czy inwestycja wpisuje się w kategorię przedsięwzięć, które wymagają szczegółowych analiz w postaci oceny śladu węglowego (tj. ilościowego określenia emisji gazów cieplarnianych), może także wymagać wstępnego oszacowania potencjalnych emisji związanych z eksploatacją planowanej inwestycji.

W przypadku ustalenia konieczności przeprowadzenia szczegółowych analiz w tym filarze, wymagane jest ilościowe określenie i oszacowanie wartości pieniężnej emisji gazów cieplarnianych (również w przypadku, jeśli inwestycja ze względu na swój charakter przyczyni się do jej ograniczenia), a także ocenę zgodności z wyznaczonymi celami klimatycznymi UE na lata 2030 i 2050. W przeprowadzeniu tej analizy zaleca się skorzystanie z metodyk oceny śladu węglowego opracowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), w tym wytycznymi dotyczącymi ekonomicznej oceny projektów inwestycyjnych, oraz Greenhouse Gas (GHG) Protocol.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rysunku 4 z „Wytycznych technicznych […]”

Odporność infrastruktury na zmianę klimatu

II filar climate proofingu (Odporność infrastruktury na zmianę klimatu) dotyczy problematyki adaptacji do zmian klimatu. Preselekcja ma za zadanie wskazać czynniki klimatyczne, na które inwestycja cechuje się największą podatnością. Wskazane w ten sposób czynniki klimatyczne powinny być przedmiotem szczegółowej analizy ryzyka.

 W tym przypadku etap preselekcji opiera się na 3 analizach:

• Wrażliwości (ang. sensitivity) – dot. rodzaju inwestycji, oceniania jest w 4 różnych aspektach;
• Narażenia (ang. exposure) – dot. lokalizacji przedsięwzięcia, oceniane jest niezależnie dla obecnych i przyszłych warunków klimatycznych;
• Podatności (ang. vulnerability) – kombinacja wrażliwości i narażenia.

Powyższe zmienne oceniane są w prostej skali (od 1 do 3), a ostatecznym wynikiem preselekcji w tym filarze jest macierz podatności. Czynniki klimatyczne, na które inwestycja wykazała istotną podatność, powinny stać się przedmiotem szczegółowych analiz, tj. analizy ryzyka. Uwzględnia ona prawdopodobieństwo wystąpienia danego zagrożenia oraz jego konsekwencje (oddziaływanie) dla planowanej inwestycji. W zależności od decyzji Promotora Projektu i jego zgody na ponoszenie ryzyka, dla czynników wykazujących znaczące ryzyko należy zidentyfikować możliwe opcje adaptacyjne i wdrożyć je w ramach planowanej inwestycji.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rysunku 7 z „Wytycznych technicznych […]”

Kiedy powinien być przeprowadzony climate proofing?

Zgodnie z Wytycznymi, climate proofing powinien być prowadzony od jak najwcześniejszego etapu życia inwestycji, czyli powinien rozpoczynać się już w fazie koncepcyjnej. Proces ten musi być odpowiednio udokumentowany, a jego wyniki powinny zostać wykorzystane m.in. w ramach pozyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a także bezpośrednio przełożyć się na ostateczny zakres przedsięwzięcia, np. w postaci zaimplementowanych rozwiązań adaptacyjnych czy minimalizujących emisje związane z jego funkcjonowaniem. Należy mieć na uwadze, że odpowiednie prowadzenie climate proofingu jest kluczowym elementem warunkującym przyznanie dofinansowania ze środków UE, np. w ramach Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) 2021-2027 – dokument “Metodyka i horyzontalne kryteria wyboru projektów” wprost identyfikuje kryterium pn. Odporność infrastruktury na zmiany klimatu jako obligatoryjne. Nawiązuje ono bezpośrednio do zapewnienia zgodności z metodologią wynikającą z Wytycznych Komisji Europejskiej dot. climate proofingu:

Odporność infrastruktury na zmiany klimatu
Weryfikacja polega na ocenie czy projekt jest zgodny z art. 73 ust. 2 lit. j) CPR tzn. czy inwestycja w infrastrukturę o przewidywanej trwałości wynoszącej co najmniej pięć lat przewidziana w ramach projektu jest odporna na zmiany klimatu. Weryfikacja przeprowadzana jest na podstawie uzasadnienia odporności przedsięwzięcia na zmiany klimatu przedstawionego we wniosku o dofinansowanie. Projekt jest zgodny z metodologią wynikającą z Wytycznych Komisji Europejskiej: ZAWIADOMIENIE KOMISJI Wytyczne techniczne dotyczące weryfikacji infrastruktury pod względem wpływu na klimat w latach 2021– 2027 (2021/C 373/01).

Jeśli mają Państwo pytania dotyczące przedstawionej tematyki, zapraszamy do kontaktu oraz zapoznania się z naszą ofertą, dotyczącą m.in. właśnie climate proofingu, obliczania śladu węglowego organizacji, obliczania śladu węglowego budynków oraz przygotowania wniosków o dofinansowanie.

Autor artykułu: Adam Perz, Konsultant ds. środowiskowych